Ποιο είναι άραγε το μυστικό,
που απεργάζεται το μυστήριο της δημιουργίας; Που σπέρνει σ’ όλη τη Γη
την ποικιλία των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων! Που μεταβάλλει την
ενοχλητική λάσπη και τη βρωμερή κοπριά σε πανέμορφα και
εύοσμα λουλούδια και εύγευστους καρπούς! Που, όπως λέει ο Χρυσόστομος,
μεταβάλλει τον πηλό σε κόκαλα και νεύρα και μάτια και καρδιά!
Ποια είναι αυτή η μυστηριώδης δύναμη,
που φαίνεται να μοιάζει με την εντελέχεια του Αριστοτέλη; Και που όχι
μόνο την ποικιλία των υλικών όντων δημιουργεί, αλλά και μέσα από το χάος
των συλλογισμών και των αισθημάτων δίνει τ’ αριστουργήματα της σκέψης
και της τέχνης! Ή που βοηθάει τους προφήτες ν’ ανακαλύψουν τα θραύσματα,
με τα οποία θα συνθέσουν τη Γένεση του παρελθόντος και την Αποκάλυψη του μέλλοντος…
Αυτό το υπέροχο μυστικό, αυτή η μυστηριώδης δύναμη, που τα «πάντα χορηγεί», όπως και το σχετικό τροπάριο της Πεντηκοστής επισημαίνει, είναι το Άγιο Πνεύμα…
Όταν, στη γιορτή της Σκηνοπηγίας,
βλέπει ο Χριστός να κουβαλούν νερό για τις ανάγκες των θυσιών, λέει
στους ακροατές του: Όποιος διψάει ας έρθει σε μένα να του δώσω νερό να
πιει. Έτσι, ώστε, όχι μόνο να ξεδιψάσει και να μην ξαναδιψάσει, αλλά και
να γίνει μέσα του πηγή, που θ’ αναβλύζει ποτάμια, για να ξεδιψάει κι
άλλους. Και, βέβαια, στην περίπτωση αυτή, ο Χριστός, υπονοεί το Άγιο
Πνεύμα.
Ωστόσο, κατά την ημέρα της Πεντηκοστής,
το Άγιο Πνεύμα δεν παρουσιάζεται σαν νερό, αλλά σαν αέρας και σαν
φωτιά: «Κατέβηκε απ’ τον ουρανό, διηγούνται οι Πράξεις των Αποστόλων, με
τη βοή δυνατού αέρα». Και η εικόνα αυτή μας παραπέμπει στα λόγια, που ο
Χριστός είπε στη Σαμαρείτισσα, όταν εκείνη τον ρώτησε για τον
καταλληλότερο τόπο λατρείας του Θεού: «Πνεύμα, της είπε, ο Θεός και τους
προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν»!.
Που σημαίνει ότι ο Θεός είναι σαν τον αέρα.
Δηλαδή ελεύθερος από δεσμεύσεις τοπικές ή χρονικές. Ή και νοητικές, με
τις οποίες ο άνθρωπος προσπαθεί να τον φέρει στα μέτρα του. Γι’ αυτό και
η πραγματική λατρεία του Θεού έχει τα χαρακτηριστικά της αλήθειας και
της ελευθερίας. Γιατί δεν υπάρχει αλήθεια, χωρίς ελευθερία, ούτε
ελευθερία, χωρίς αλήθεια. Όσο περισσότερη αλήθεια κατέχουμε, τόσο
περισσότερο ελεύθεροι είμαστε. Κι όσο περισσότερο ελεύθεροι είμαστε,
τόσο περισσότερη αλήθεια κατέχουμε. Που σημαίνει ότι, όπου υπάρχει
καταναγκασμός, δεν υπάρχει αληθινή λατρεία του Θεού. Και συνεπώς ο
δεσποτισμός και η τυραννία βρίσκονται στους αντίποδες της αληθινής
θρησκείας. Και βέβαια και της Εκκλησίας…
Κι ενώ η ακουστική εντύπωση, της
παρουσίας του Αγίου Πνεύματος, ήταν η βοή του δυνατού αέρα, η οπτική
ήταν η εικόνα των πύρινων γλωσσών, που κάθισαν στα κεφάλια των μαθητών.
Του πυρός, δηλαδή, που θερμαίνει, που φωτίζει, και που κάποτε κατακαίει,
για να καθαρίσει απ’ τα σάπια και τ’ άχρηστα.
Είναι χαρακτηριστικό
πως οι Ίωνες προσωκρατικοί φιλόσοφοι, στην προσπάθειά τους να
προσδιορίσουν τα πρωταρχικά στοιχεία του κόσμου, είπαν ότι αρχή του
κόσμου είναι το νερό (Θαλής), ο αέρας (Αναξιμένης) και η φωτιά
(Ηράκλειτος). Για να προσθέσουν ότι μέσα τους τα στοιχεία αυτά κρύβουν
μια δημιουργική και ζωοποιό δύναμη, που δίνει την ποικιλία των όντων.
Απ’ την οποία η θεωρία τους, στη γλώσσα της φιλοσοφίας, ονομάστηκε
υλοζωισμός.
Βέβαια, για τους Ίωνες φιλοσόφους,
το νερό, ο αέρας και η φωτιά είναι πάντα υλικές αρχές. Ωστόσο, όμως,
είναι αξιοπρόσεκτο ότι υπό την μορφή των στοιχείων αυτών υπονοείται ή
παρουσιάζεται, στην Αγία Γραφή, και το Άγιο Πνεύμα. Για να κατεβεί,
έτσι, ο Θεός στο κορφοβούνι της ανθρώπινης σκέψης και να συνομιλήσει
μαζί μας, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα των υλικών παραστάσεων.
Το Άγιο Πνεύμα, πέρα
από τη φύση και τη σκέψη, είναι συντελεστής και στη δημιουργία της
προσωπικής και της κοινωνικής ζωής. Όπου οι καρποί του, σύμφωνα με τον
Απόστολο Παύλο, συνδέονται με τα μεγάλα οράματα του ανθρώπου, όπως η
αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, κλπ.
Και τα ευνόητα ερωτήματα, που προκύπτουν είναι:
Αφού
υπάρχει το πεντακάθαρο νερό του Αγίου Πνεύματος, γιατί εμείς να πίνουμε
τα δηλητηριασμένα βρομόνερα της ακατάσχετης δολοπλοκίας, που μας
οδηγούν στα αδιέξοδα των ολέθριων συγκρούσεων; Αφού υπάρχει άφθονο φως
και θαλπωρή, γιατί εμείς να παραπαίουμε μέσα στα σκοτάδια και να
τουρτουρίζουμε μέσα στην παγωνιά της υπαρξιακής μοναξιάς μας; Κι αφού υπάρχει ο δροσερός και μυροβόλος αέρας του Αγίου Πνεύματος γιατί, εμείς να αναπνέουμε την αποπνικτική αιθαλομίχλη του αγρίου πνεύματος;
